Kraj nad Jangcy

Relacja-reportaż z sześciotygodniowej podróży pisarza po Chinach z 1956 roku to jedna z najciekawszych, a zarazem niemal zapomnianych książek Pawła Jasienicy.

Choć niedoceniony przez krytykę, Kraj nad Jangcy stanowił istotne uzupełnienie skąpej literatury na temat intensywnie rozwijającego się kraju, w którym Jasienica już wówczas zobaczył jedną z przyszłych światowych potęg. W swoim opisie skupia się jednak nie tyle na obrazie chińskiej gospodarki, ile na życiu codziennym, w sugestywnych migawkach ukazując chłopów, studentów, mieszkańców wielkich miast, zabytki architektury, kurorty dla prominentów i spółdzielnie produkcyjne. Zagląda na dworzec, by pokazać kolejkę karnie czekającą na wejście do pociągu, do Instytutu Mniejszości Narodowych w Wuhanie i do świątyni, w której widnieje portret Mao Tse-tunga. Zwykle ogranicza się do obserwacji uzupełnionych własną refleksją, unika wykładów i ryzykownych uogólnień. Żywo polemizuje z wcześniejszą o siedem wieków relacją Marca Polo; wobecegzotycznej kultury jest pełen ciekawości i szacunku, ale i dystansu. W tej skromnie zakrojonej książce udaje mu się pomieścić niezwykłe bogactwo wiedzy i spostrzeżeń, które z pewnością mogą pomóc w rozumieniu także współczesnych Chin.

Paweł Jasienica

Właśc. Leon Lech Beynar (1909–1970), odznaczony pośmiertnie w 2007 roku Krzyżem Wielkim Orderu Odrodzenia Polski – historyk, eseista, publicysta; autor słynnej syntezy dziejów Polski przedrozbiorowej (Polska Piastów, Polska Jagiellonów, Rzeczpospolita Obojga Narodów). Uczestnik kampanii wrześniowej, oficer Armii Krajowej; po wojnie represjonowany. Od 1959 roku wiceprezes ZLP; ostatni prezes Klubu Krzywego Koła (1962). W 1964 jako jeden z 34 intelektualistów podpisał protest przeciwko polityce kulturalnej władz PRL. Od 1966 wiceprezes polskiego PEN Clubu. W 1968 wystąpił w obronie represjonowanych studentów, co spowodowało zakaz publikacji jego prac.