Propaganda bezprawia O „popularyzowaniu prawa” w pierwszych latach Polski Ludowej

Jarosław Kuisz analizuje zapomniane akcje „popularyzowania prawa” w pierwszych latach Polski Ludowej. Planowane na szeroką skalę działania propagandowe zderzały się z powojenną rzeczywistością. Nowa władza usiłowała za wszelką cenę wykazać obywatelom swoją prawowitość, a bezprawnie podejmowane działania przedstawić jako legalne. Jednak przekazywanie wiadomości o prawie nieprawnikom – i to w warunkach powojennych – było zadaniem jak najdalszym od oczywistości. W Propagandzie bezprawia autor uwzględnia szeroki zakres materiałów źródłowych z lat 1944–1947, zarówno filmy dokumentalne, kroniki filmowe, jak i publikacje prasowe, odczyty, pogadanki oraz audycje radiowe.

Stawiając zadanie badawcze, autor znakomicie pokazuje wielowątkowość podstawowego problemu (…). Analizuje informacje, jakie trafiały do środków masowego przekazu, szczególnie do materiałów filmowych – wiadomości o wprowadzaniu w życie nowych aktów prawnych tworzących nową rzeczywistość w stosunku zarówno do prawa II RP, jak i lat okupacji. Nakłada na to relacje z procesów sądowych. Uwzględnia także materiały mające zdelegalizować państwo i prawo II RP i przedstawić je w najciemniejszych barwach (…). Porównuje te same wiadomości przedstawiane w materiałach audiowizualnych, prasie codziennej oraz fachowych czasopismach prawniczych. Poszukuje także odpowiedzi na pytanie, w jaki sposób „opowiadano obrazem” o normach prawnych. To bardzo ciekawe naukowo zagadnienia i w zakresie prawa pionierskie. (…) Dzieło znakomite, wybitne, efekt dobrze wykorzystanej erudycji autora.

Prof. dr hab. Adam Lityński



Jesteśmy otoczeni przez prawo – ustawy, dekrety, zarządzenia – ale w zasadzie nie zastanawia nas, w jaki sposób dowiadujemy się o ich istnieniu i egzekwowaniu. Skąd wiemy, co wolno, a czego nie wolno. Jarosław Kuisz na nieoczywistym dziś, ale rzeczywistym przypadku początkowych lat istnienia PRL pokazuje, jakie były wówczas instrumenty powszechnego „powiadamiania o prawie” i jak upowszechnianie go może być po prostu propagandą.

Prof. dr hab. Andrzej Paczkowski



Jarosław Kuisz, adiunkt na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego, redaktor naczelny tygodnika internetowego „Kultura Liberalna”, współpracownik Institut d’histoire du temps présent przy Narodowym Centrum Badań Naukowych (CNRS) w Paryżu, fellow w Wissenschaftskolleg zu Berlin (2019–2020). W latach 2016–2018 był współkierownikiem programu „Knowledge Bridges: Poland – Britain – Europe” w St. Antony’s College na Uniwersytecie Oksfordzkim. Prowadził badania m.in. w University of Chicago Law School, Columbia University Law School, a także na Uniwersytecie Kopenhaskim. Laureat nagrody tygodnika „Polityka” – „Zostańcie z nami”. Ostatnio wydał Koniec pokoleń podległości (2018), a także wraz z Wojciechem Sadurskim i Karoliną Wigurą Trudne rozliczenia z przeszłością (2018). Ponadto wraz z Markiem Wąsowiczem zbiory Prawo i literatura. Szkice (2016), Prawo i literatura. Szkice drugie (2017) oraz Prawo i literatura. Antologia (2019). Publikował m.in. w: „Journal of Democracy”, „East European Politics and Societies: and Cultures”, „Państwie i Prawie”.