Korespondencja z lat 1952-1975

Z perspektywy czasu listy pisane i otrzymywane przez Jana Nowaka-Jeziorańskiego wydają się najcenniejszym źródłem do dziejów Rozgłośni Polskiej Radia Wolna Europa. Niniejszy tom zbiera korespondencję Jana Nowaka z Adamem Ciołkoszem, jednym z liderów PPS poza krajem, oraz ze znakomitym publicystą Aleksandrem Bregmanem.

Ciołkosz i Bregman należeli do wąskiego grona kluczowych współpracowników Radia. Ich zainteresowania, obejmujące sytuację polityczną w kraju i za granicą, dzieje idei oraz historię Polski, a także specyfikę dziennikarstwa radiowego, przekładały się na atrakcyjność i skuteczność Rozgłośni.

W korespondencji Nowak ustalał szczegóły współpracy, wymieniał się zdobytymi informacjami, konsultował ocenę wydarzeń w kraju, komentował poglądy oraz pozaradiowe aktywności swoich rozmówców. Listy wymieniane z Ciołkoszem zawierają ponadto przenikliwą ocenę politycznej działalności emigracji. Z kolei korespondencja z Bregmanem rzuca ciekawe światło na poglądy Nowaka w kwestii stosunków polsko-niemieckich.


„Spieszę zawiadomić Pana, że dziś wycofano się z projektu wprowadzenia cenzury prewencyjnej naszych skryptów. W najbliższą sobotę wylatuję do Nowego Jorku i czeka mnie tam ciąg dalszy przeprawy w sprawie nazwy Stacji. Brak mi słów uznania dla postawy polskiego zespołu w tych krytycznych chwilach. Gdyby nie ta niezłomna solidarność – obecny epizod zakończyłby się prawdopodobnie moim odejściem i pozbawieniem naszej Stacji wszelkiego charakteru polskiego”.
Jan Nowak do Adama Ciołkosza, 1958

„Miara przebrała się, gdy uniemożliwiono nam nadanie do Polski rezolucji Kongresu Polonii Amerykańskiej z uwagi na ustęp, dotyczący granicy na Odrze i Nysie. Ponieważ wszelkie próby ugodowego załatwienia sprawy [...] nie dały dotychczas rezultatów [...] zapowiadamy, że będziemy zmuszeni do przerwania pracy w dniu 20 października [...]”.
Jan Nowak do Aleksandra Bregmana, b.d.


Jan Nowak-Jeziorański (1914–2005) – właśc. Zdzisław Antoni Jeziorański, polityk, publicysta, pisarz, a także kolekcjoner sztuki; z wykształcenia ekonomista. Słynny Kurier z Warszawy. Brał udział w kampanii wrześniowej 1939 roku i działalności konspiracyjnej. Po wojnie na emigracji. Wieloletni dyrektor Rozgłośni Polskiej Radia Wolna Europa oraz konsultant Rady Bezpieczeństwa Narodowego w Stanach Zjednoczonych w czasie prezydentury Jimmy’ego Cartera. Wspierał opozycję demokratyczną w kraju. Odegrał istotną rolę w staraniach Polski o przyjęcie do NATO. Jego najgłośniejsze książki to „Kurier z Warszawy” (1978), „Wojna w eterze” (1985/1986), „Polska z oddali” (1988), „Polska droga ku wolności” (1974), „Polska pozostała sobą” (1980), „W poszukiwaniu nadziei” (1993), „Rozmowy o Polsce” (1995). Jan Nowak-Jeziorański został uhonorowany Orderem Orła Białego oraz czterema doktoratami honoris causa polskich uniwersytetów, otrzymał także wiele nagród literackich i dziennikarskich. Jego archiwum znajduje się w Ossolineum.